Insulinooporność Dieta i Jadłospis

Ostatnio Zaktualizowane 26 sierpnia, 2023 przez Aneta Florczyk

W artykule dowiesz się podstaw na temat insulinooporności, znajdziesz kilka wskazówek żywieniowych oraz przykładowy jadłospis przy insulinooporności na 7 dni.

Co to jest Insulinooporność?

Insulinooporność (ang. insulin resistance) jest stanem, w którym organizm trudno sobie radzi z wykorzystaniem insuliny, hormonu odpowiedzialnego za regulację poziomu glukozy we krwi. 

W wyniku insulinooporności organizm produkuje więcej insuliny, aby utrzymać odpowiedni poziom glukozy we krwi. Jednak w dłuższej perspektywie może to prowadzić do wzrostu poziomu glukozy we krwi, a w konsekwencji do rozwoju cukrzycy typu 2. 

Tutaj znajdziesz jadłospis tygodniowy dla cukrzyka

Insulinooporność jest często występującym problemem u osób z nadwagą lub otyłością, a także u osób z niezdrowymi nawykami żywieniowymi i brakiem aktywności fizycznej. Leczenie insulinooporności obejmuje głównie zmianę diety i stylu życia oraz w razie potrzeby farmakoterapię.

Symptomy Insulinooporności

Głównymi objawami insulinooporności są:

• Trudności w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi 
• Nadmierne wydzielanie insuliny przez trzustkę 
• Nadwaga lub otyłość, szczególnie w okolicy brzucha
• Zaburzenia metaboliczne, takie jak podwyższony poziom cholesterolu we krwi oraz trójglicerydów
• Zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2

Oprócz tych objawów, u niektórych osób insulinooporność może również powodować inne dolegliwości, takie jak:

• Zmęczenie i osłabienie
• Zaburzenia snu
• Skłonność do infekcji
• Zaburzenia trawienia
• Zmiany skórne (np. trądzik, przebarwienia)

Ogólnie nie możesz stwierdzić, że masz insulinooporność na podstawie tego, jak się czujesz. Musisz wykonać badanie krwi, które sprawdza poziom cukru we krwi.

Podobnie nie dowiesz się, czy masz większość innych schorzeń, które są częścią zespołu insulinooporności, takie jak wysokie ciśnienie krwi, niski „dobry” poziom cholesterolu i wysokie trójglicerydy bez wizyty u lekarza.

Co powoduje Insulinooporność?

Insulinooporność jest często wywoływana przez nadmierne spożycie cukrów prostych i tłuszczów nasyconych, brak aktywności fizycznej oraz otyłość, szczególnie w obrębie brzucha. Inne czynniki, które mogą prowadzić do rozwoju insulinooporności, to:

• Nadmiar estrogenów (np. u kobiet w ciąży, karmiących, stosujących doustne środki antykoncepcyjne lub zmagających się z zespołem policystycznych jajników)
• Historia rodzinna cukrzycy
• Infekcje i stany zapalne
• Niektóre leki i stany chorobowe, takie jak: ciężka niewydolność nerek, choroba Cushinga, choroba Addisona, choroba Hashimoto
• Niektóre leki stosowane w leczeniu depresji
• Sterydy anaboliczne

Co jeść przy insulinooporności

Dieta ma duży wpływ na poziom cukru we krwi i poziom insuliny. Wysoko przetworzone, wysokowęglowodanowe i wysokotłuszczowe pokarmy wymagają więcej insuliny.

Ogólnie rzecz biorąc, spożywanie pokarmów o niskim lub średnim indeksie glikemicznym i ograniczanie pokarmów o wysokim indeksie glikemicznym może pomóc w odwróceniu lub zapanowaniu nad insulinoopornością. Spożywanie pokarmów zawierających błonnik pomaga również regulować poziom cukru we krwi, ponieważ organizm trawi błonnik dłużej, co oznacza, że ​​poziom cukru we krwi nie wzrasta tak bardzo.

Co jeść

Przykłady żywności o niskim indeksie glikemicznym (IG) obejmują:

• Fasola i rośliny strączkowe
• Owoce, takie jak jabłka i jagody
• Warzywa nieskrobiowe, takie jak szparagi, brokuły, kalafior i warzywa liściaste jak np. sałata, szpinak
• Orzechy, migdały, nasiona
• Nabiał i jaja
• Ryby, szczególnie tuńczyk, sardynki i łosoś
• Mięso

Czego nie jeść przy insulinooporności

Oprócz przetworzonej żywności, która często zawiera dodatek cukru, tłuszczu i soli oraz tłuszczy nasyconych i tłuszczy trans, które mogą zwiększać oporność na insulinę, należy unikać żywności o wysokim IG takiej jak:

• Białe pieczywo
• Ziemniaki
• Płatki śniadaniowe
• Ciastka i słodycze
• Słodkie napoje i soki owocowe
• Owoce wysokocukrowe takie jak arbuz i daktyle

Jaka dieta na insulinooporność

Jeśli chodzi o diety na insulinooporność, niestety nie istnieje uniwersalne rozwiązanie dla wszystkich.

Różne podejścia do diety insulinowej mogą przynosić korzyści — w tym dieta śródziemnomorska, wegetariańska lub wegańska, a także niskowęglowodanowa (keto) — ale obecnie nie ma jednej najlepszej diety dla osób z insulinoopornością .

To, co powszechnie wiadomo na podstawie aktualnych badań w dziedzinie żywienia w odniesieniu do insulinooporności, zostało podsumowane w niedawno opublikowanym raporcie (link do raportu) American Diabetes Association (ADA). Oto, co zalecają eksperci:

• Wybierz dietę bogatą w pełnowartościowe, nieprzetworzone produkty
• Zminimalizuj ilość wysoko przetworzonej żywności zawierającej dodane cukry, sól i sztuczne tłuszcze trans
• Wybieraj warzywa nieskrobiowe zamiast warzyw skrobiowych lub rafinowanych 
• Jedz więcej błonnika, zwłaszcza z warzyw, owoców, fasoli, orzechów i ziaren
• Ogranicz liczbę kalorii pochodzących z węglowodanów w stopniu, który jest dla ciebie odpowiedni
• Staraj się osiągnąć i utrzymać utratę wagi jeśli masz nadwagę lub otyłość

Dieta Insulinowa Jadłospis na 7 dni

Oto przykładowy jadłospis diety przy insulinooporności, składający się z pełnowartościowych produktów z małą ilością węglowodanów:

Dzień 1

Śniadanie: Śniadaniowe łódeczki z sałaty rzymskiej, wypełnione sałatką z sera, szynki, awokado, jajka na twardo, oliwek czarnych i majonezu, całość posypana natką pietruszki i skropiona sokiem z cytryny.

Obiad: Polędwiczki drobiowe panierowane w mące migdałowej z parmezanem, smażone na maśle klarowanym. Mix sałat z ogórkiem i pomidorkami koktajlowymi z oliwą, ziołami prowansalskimi, sokiem z cytryny i prażonym słonecznikiem.

Kolacja: Makrela wędzona z dodatkiem sosu tatarskiego z majonezu, ogórków konserwowych i pieczarek.

Dzień 2

Śniadanie: Ser Camembert owinięty w boczek i zapieczony z malinami i płatkami migdałów.

Obiad: Pizza na spodzie z kalafiora, mozzarelli i jajka z dodatkiem pieczarek, szynki, oliwek, passaty pomidorowej i tartego sera. Całość posypana rukolą.

Kolacja: Naleśnik z jajek i śmietanki, faszerowany białym serm z dodatkiem chrupiącego boczku i cebulki.

Dzień 3

Śniadanie: Naleśnik z jajek i śmietanki z majonezem, rukolą i łososiem wędzonym, kilka migdałów.

Obiad: Udko pieczone, podawane z sałatką capresse z pomidorków koktajlowych i kuleczek mozzarelli z dodatkiem zielonego pesto.

Kolacja: Sałatka z miksu sałat z tuńczykiem w sosie własnym z dodatkiem majonezu, czarnych oliwek, pomidora i ogórka.

Dzień 4

Śniadanie: Omlet z 2 jaj, smażony na maśle klarowanym z posiekaną cebulką i czerwoną papryką. Do tego posolone awokado.

Obiad: Łosoś smażony na maśle klarowanym lub oleju kokosowym, podawany z sałatką z mozzarelli, pomidorków koktajlowych i pesto. Całość skropiona sokiem z cytryny i posypana posiekanymi orzechami włoskimi.

Kolacja: Sałatka kebab ze smażonym na oliwie mięsem z piersi kurczaka, sałatą pekińską, ogórkiem, pomidorkami i majonezem wymieszanym z czosnkiem i śmietanką.

Dzień 5

Śniadanie: Placki kokosowe z mąki kokosowej, napoju kokosowego bez cukru i jajka. Smażone na maśle klarowanym, podawane z owocami jagodowymi i serkiem mascarpone.

Obiad: Pieczona papryka czerwona, nadziewana mielonym mięsem z majonezem, serem cheddar i pieczarkami. Podawane z sosem z majonezu i awokado.

Kolacja: Smażony ser halloumi na zielonej kołderce z rukoli i szpinaku, ogórka i pomidora. Całość skropiona oliwą z oliwek i octem balsamicznym i posypana prażonym słonecznikiem.

Dzień 6

Śniadanie: 2 jajka sadzone z podsmażoną na oliwie cebulką i pieczarkami, podawane z posolonym awokado i dobrej jakości kabanosami.

Obiad: Łosoś smażony na maśle klarowanym lub oleju kokosowym, podawany z ryżem z kalafiora z dodatkiem czerwonej papryki i serka mascarpone. Do tego kapusta kiszona z oliwą i czarnuszką.

Kolacja: Szynka Prosciutto podawana z serem brie, orzechami włoskimi i miksem sałat skropionym oliwą i sokiem z cytryny.

Dzień 7

Śniadanie: ajecznica z brokułem i jarmużem, smażona na maśle klarowanym, podawana z czarnymi i zielonymi oliwkami

Obiad: Wątróbka drobiowa smażona na maśle klarowanym z cukinią i cebulką, w sosie śmietankowym z dodatkiem koperku. Podawana z kapustą kiszoną.

Kolacja: Smażony ser halloumi na zielonej kołderce z rukoli i szpinaku, ogórka i pomidora. Całość skropiona oliwą z oliwek i octem balsamicznym i posypana prażonym słonecznikiem.

Jak wygląda badanie insuliny?

Badanie insuliny to test laboratoryjny, który mierzy poziom insuliny we krwi. Insulina to hormon produkowany przez trzustkę, który pomaga w regulacji poziomu cukru we krwi.

Oto, jak wygląda proces badania insuliny:

1. Przygotowanie do badania: Przed badaniem insuliny, lekarz może zalecić, abyś nie jadł ani nie pił nic poza wodą przez 8 do 10 godzin przed badaniem. Jest to ważne, ponieważ jedzenie i picie mogą wpływać na wyniki testu.

2. Pobranie próbki krwi: Badanie polega na pobraniu próbki krwi. Pielęgniarka lub inny pracownik służby zdrowia owija gumowy pas wokół ramienia, aby zwiększyć przepływ krwi do żył. Następnie wkłada igłę do jednej z żył i pobiera próbkę krwi. Próbka jest potem przesyłana do laboratorium.

3. Analiza próbki: W laboratorium próbka jest analizowana, aby określić poziom insuliny.

4. Otrzymanie wyników: Wyniki są zazwyczaj dostępne w ciągu kilku dni. Twoja interpretacja wyników będzie zależeć od różnych czynników, w tym wieku, płci, ogólnego stanu zdrowia i historii medycznej. Lekarz omówi z tobą wyniki i podpowie, co dalej.

Zbyt wysoki lub zbyt niski poziom insuliny może wskazywać na różne problemy zdrowotne, takie jak cukrzyca, insulinooporność lub rzadziej występujące zaburzenia endokrynologiczne.

Normy insulinooporności

Istnieją różne testy i metody do oceny insulinooporności, które obejmują:

• Wskaźnik HOMA-IR (Homeostatic Model Assessment for Insulin Resistance): Jest to najczęściej stosowany wskaźnik do oceny insulinooporności w badaniach klinicznych. Jest obliczany na podstawie poziomu glukozy na czczo i poziomu insuliny. Norma dla HOMA-IR różni się w zależności od populacji, ale często wartość powyżej 2,5 jest uważana za wskazującą na insulinooporność.

• Wskaźnik QUICKI (Quantitative Insulin Sensitivity Check Index): Jest to inny wskaźnik obliczany na podstawie poziomów glukozy i insuliny na czczo. Wyższa wartość QUICKI oznacza lepszą wrażliwość na insulinę. Wartości poniżej 0,33 często są uważane za wskazujące na insulinooporność.

• Test tolerancji glukozy z insuliną: Jest to bardziej skomplikowany test, który polega na monitorowaniu poziomów glukozy i insuliny po podaniu doustnym glukozy. Wysokie poziomy insuliny przy normalnych poziomach glukozy mogą wskazywać na insulinooporność.

• Test z insuliną klamrową (clamp test): Jest to najbardziej dokładny, ale również najbardziej inwazyjny test na insulinooporność. Polega na podawaniu insuliny i glukozy dożylnie, a następnie mierzeniu, ile glukozy jest potrzebne do utrzymania normalnego poziomu glukozy we krwi. Ten test jest zazwyczaj stosowany tylko w badaniach naukowych.

Krzywa insulinowa

Krzywa insulinowa, znana też jako test tolerancji glukozy z insuliną, to test diagnostyczny używany do oceny, jak organizm metabolizuje glukozę i produkuje insulinę w odpowiedzi na jej podanie.

Procedura wygląda następująco:

• Przygotowanie do badania: Pacjent musi być na czczo przez co najmniej 8-12 godzin przed badaniem. Nie wolno pić ani jeść nic poza wodą.

• Początek badania: Próbka krwi jest pobierana na początku badania, aby określić poziom bazowy glukozy i insuliny.

• Podanie glukozy: Pacjentowi podaje się doustnie roztwór glukozy (zazwyczaj 75 gramów).

• Pobieranie kolejnych próbek krwi: Kolejne próbki krwi są pobierane w regularnych odstępach czasu, zazwyczaj co pół godziny lub co godzinę, przez okres 2 do 3 godzin. Każda z tych próbek jest analizowana pod kątem poziomu glukozy i insuliny.

• Tworzenie krzywej insulinowej: Na podstawie wyników badania tworzy się wykres (krzywą), na którym oś X reprezentuje czas, a oś Y poziom insuliny. Normalnie, poziom insuliny gwałtownie wzrasta po podaniu glukozy, a następnie stopniowo maleje. W przypadku insulinooporności, krzywa może wykazywać zbyt wysokie poziomy insuliny lub zbyt długotrwały wzrost.

Krzywa insulinowa jest często używana w diagnostyce różnych stanów związanych z metabolizmem glukozy, takich jak insulinooporność, zespół metaboliczny czy cukrzyca. Wyniki powinny być jednak zawsze interpretowane w kontekście ogólnego stanu zdrowia pacjenta i innych czynników, takich jak wiek, płeć, masa ciała czy styl życia.

Interpretacja wyników krzywej insulinowej

Interpretacja wyników krzywej insulinowej zależy od kilku czynników, takich jak ogólny stan zdrowia pacjenta, inne wyniki badań laboratoryjnych i ocena kliniczna dokonana przez lekarza. Oto ogólne zasady:

• Normalna reakcja insuliny: Po podaniu glukozy, poziom insuliny we krwi zwykle szybko rośnie, osiągając szczyt w ciągu pierwszych 30-60 minut. Następnie poziom insuliny powinien stopniowo maleć, wracając do wartości wyjściowych w ciągu 2-3 godzin.

• Insulinooporność: W przypadku insulinooporności, komórki nie reagują prawidłowo na insulinę, więc trzustka produkuje więcej insuliny w odpowiedzi na podanie glukozy. Na krzywej insulinowej, poziom insuliny może pozostać wysoki przez dłuższy czas, a spadek może być wolniejszy.

• Niewydolność trzustki, cukrzyca typu 1: W tych stanach trzustka nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości insuliny. Na krzywej insulinowej, poziom insuliny może nie wzrosnąć tak gwałtownie jak powinien po podaniu glukozy, lub może nie wzrosnąć w ogóle.

• Hipoglikemia reaktywna: W tym stanie, poziom glukozy we krwi spada poniżej normalnego poziomu w odpowiedzi na spożycie posiłku bogatego w węglowodany. Na krzywej insulinowej, poziom insuliny najpierw gwałtownie wzrasta, a następnie gwałtownie spada, co prowadzi do niskiego poziomu glukozy we krwi.

Objawy nadmiaru insuliny

Nadmiar insuliny w organizmie, nazywany hiperinsulinemią, może powodować różne objawy, które zwykle wiążą się z niskim poziomem glukozy we krwi (hipoglikemią), ponieważ insulina pomaga transportować glukozę do komórek. Oto niektóre objawy, które mogą wskazywać na nadmiar insuliny:

• Objawy hipoglikemii: Niski poziom cukru we krwi może prowadzić do objawów takich jak zawroty głowy, uczucie słabości, głód, drżenie, pocenie się, tachykardia (szybkie bicie serca), niepokój, zmęczenie i problemy z koncentracją.

• Zmiany w apetycie: Nadmierna insulina może prowadzić do zwiększenia apetytu, szczególnie na słodycze.

• Przybieranie na wadze: Nadmiar insuliny może prowadzić do przyrostu masy ciała, ponieważ insulina promuje gromadzenie tłuszczu.

• Skóra ciemnieje: W niektórych przypadkach nadmiar insuliny może prowadzić do ciemnienia skóry, zwłaszcza w miejscach, gdzie skóra jest zagnieżdżona, takich jak pachy czy szyja. Ten stan nazywa się acanthosis nigricans.

• Zaburzenia hormonalne: W przypadku kobiet nadmiar insuliny może prowadzić do zaburzeń hormonalnych, takich jak zespół policystycznych jajników, który może powodować nieregularne miesiączki, nadmierne owłosienie i trądzik.

• Problemy z koncentracją i pamięcią: Długotrwała hiperinsulinemia może prowadzić do problemów z koncentracją i pamięcią.

Zmiany skórne 

Nadmiar insuliny w organizmie, zwany hiperinsulinemią, może prowadzić do określonych objawów skórnych:

• Acanthosis nigricans: Jest to stan, który powoduje ciemnienie i zgrubienie skóry, zwłaszcza w miejscach, gdzie skóra jest zagnieżdżona, takich jak pachy, szyja, pachwiny, łokcie, kolana czy pod piersią. Skóra może stać się brązowa lub czarna, aksamitna i występują na niej zmarszczki. Acanthosis nigricans jest często związane z insulinoopornością.

• Zmiany skórne związane z otyłością: Nadmiar insuliny często wiąże się z otyłością. Otyłość może prowadzić do różnych zmian skórnych, takich jak rozstępy, niebieskie lub purpurowe pręgi na skórze spowodowane rozciąganiem się skóry.

• Ciemne plamy: Ciemne plamy na skórze, zwane hiperpigmentacją, mogą również wystąpić u osób z hiperinsulinemią.

• Zmiany skórne związane z zespołem policystycznych jajników: U kobiet z zespołem policystycznych jajników, który jest często związany z hiperinsulinemią, mogą występować problemy skórne, takie jak trądzik, nadmierne owłosienie (hirsutyzm) i ciemnienie skóry.

• Infekcje skóry: Hiperinsulinemia może zwiększać ryzyko infekcji skóry, takich jak grzybice czy zapalenie skóry.

Co to jest Brzuch Insulinowy

“Brzuch insulinowy” to nieformalne określenie używane do opisania specyficznego typu otyłości, której przyczyną jest nadprodukcja insuliny, zwana hiperinsulinemią.

Insulina jest hormonem, który pomaga regulować poziom glukozy (cukru) we krwi, umożliwiając jej transport do komórek, gdzie jest używana jako źródło energii. Jednakże, insulina również stymuluje procesy magazynowania energii, w tym gromadzenie tłuszczu.

Kiedy poziom insuliny jest długotrwale podwyższony (np. w wyniku insulinooporności, gdy komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na insulinę i trzustka produkuje jej więcej), może to prowadzić do gromadzenia się tłuszczu, szczególnie w okolicach brzucha. Tego typu otyłość nazywana jest otyłością centralną lub otyłością typu jabłko.

“Brzuch insulinowy” jest więc charakterystyczny dla osób z nadmiarem insuliny, a jego obecność może wskazywać na problemy z metabolizmem glukozy, takie jak insulinooporność czy cukrzyca typu 2.

Leczenie nadmiaru insuliny, zwłaszcza w kontekście insulinooporności i związanej z nią otyłości brzusznej, zwykle obejmuje zarówno zmiany w stylu życia, jak i farmakoterapię.

Sposoby leczenia i leki

Zmiany w stylu życia:

1. Dieta: Zaleca się zdrową, zrównoważoną dietę bogatą w białko, błonnik i nienasycone tłuszcze, a ubogą w proste węglowodany i tłuszcze nasycone, na przykład dieta Ketogenna. Wskazane jest spożywanie regularnych, mniejszych posiłków zamiast kilku dużych.

2. Ćwiczenia fizyczne: Regularna aktywność fizyczna pomaga poprawić wrażliwość na insulinę, redukować wagę i poprawiać ogólną kondycję zdrowia.

3. Utrata masy ciała: Utrata nawet niewielkiej ilości masy ciała może znacznie poprawić wrażliwość na insulinę.

Farmakoterapia:

1. Metformina: Jest to lek pierwszego rzutu w leczeniu cukrzycy typu 2 i insulinooporności. Pomaga zmniejszyć produkcję glukozy przez wątrobę i poprawia wrażliwość komórek na insulinę.

2. Tiazolidinediony: Takie jak pioglitazon i rosiglitazon, zwiększają wrażliwość komórek na insulinę.

3. Inhibitory SGLT2: Takie jak dapagliflozyna, kanagliflozyna czy empagliflozyna, pomagają organizmowi usunąć więcej glukozy przez mocz.

4. GLP-1 agonistów: Takie jak liraglutyd czy semaglutid, pomagają zwiększyć produkcję insuliny po posiłkach, spowalniają opróżnianie żołądka i mogą pomóc w utracie wagi.

5. Inhibitory DPP-4: Takie jak sitagliptyna, pomagają zwiększyć poziom insuliny po posiłkach i zmniejszyć ilość glukozy produkowanej przez wątrobę.

Sposoby odchudzania z insulinoopornością

Insulinooporność może utrudniać proces odchudzania, ale jest wiele strategii, które mogą pomóc. Jednym z podejść, które może być skuteczne, jest dieta ketogeniczna, czyli dieta keto. Dieta ta polega na znacznym ograniczeniu spożycia węglowodanów (zazwyczaj do 20-45 gramów dziennie) i zwiększeniu spożycia tłuszczów.

Dieta ketogeniczna może pomóc poprawić wrażliwość na insulinę, ponieważ organizm, zamiast spalać glukozę na energię, zaczyna spalać tłuszcze, co prowadzi do produkcji ketonów jako źródła energii. To zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę, co może pomóc poprawić wrażliwość na nią.

Oto przykładowe zalecenia dla diety ketogenicznej:

• Spożywaj tłuste białka: Do dobrych źródeł tłustych białek należą mięso, drób, ryby, jajka i pełnotłuste produkty mleczne. Należy unikać chudych białek, ponieważ zazwyczaj są one niskie w tłuszcze.

• Spożywaj dużo warzyw niskowęglowodanowych: Takie jak szpinak, kapusta, brokuły, kalafior, cukinia, papryka, szparagi, pomidory i ogórki. Warzywa te są niskie w węglowodanach, ale bogate w błonnik i witaminy.

• Spożywaj zdrowe tłuszcze: Do zdrowych tłuszczów należą oleje (oliwa z oliwek, olej kokosowy, olej z awokado), orzechy, nasiona, awokado i pełnotłuste produkty mleczne.

• Ogranicz spożycie węglowodanów: Unikaj chleba, makaronu, ryżu, ziemniaków, słodyczy, cukru, większości owoców i warzyw o wysokim indeksie glikemicznym.

• Utrzymuj nawodnienie i elektrolity: Dieta ketogeniczna może prowadzić do utraty wody i elektrolitów, dlatego ważne jest, aby utrzymywać prawidłowe nawodnienie i spożywać wystarczające ilości elektrolitów, takich jak sód, potas, cynk i magnez.

• Pilnuj ilości kalorii: Mimo że dieta keto jest wysokotłuszczowa, nadal ważne jest monitorowanie ilości spożywanych kalorii, aby utrzymać deficyt kaloryczny niezbędny do utraty wagi.

Pamiętaj, że dieta ketogeniczna może nie być odpowiednia dla wszystkich i może wiązać się z pewnymi ryzykami, takimi jak “keto grypa”, zaburzenia poziomu cholesterolu, niedobory witamin i składników mineralnych, zaparcia czy problemy z nerkami.